Γράφει η Σοφία Κουκουράκη Πυρηνικός Ιατρός, Καθηγήτρια Πυρηνικής Ιατρικής, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Δ/ντρια Τμήματος Πυρηνικής Ιατρικής, Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Ηρακλείου

Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι μια χρόνια εκφυλιστική νόσος του εγκεφάλου και η συχνότερη μορφή άνοιας, κατά την οποία παρατηρείται μια σταδιακή έκπτωση της λειτουργίας των εγκεφαλικών κυττάρων, οδηγώντας προοδευτικά σε σημαντικές γνωσιακές διαταραχές, διαταραχές έκφρασης λόγου, επιτελικών λειτουργιών και έκπτωση της καθημερινής λειτουργικότητας.

Η εξέλιξη της νόσου χαρακτηρίζεται από 3 βασικά στάδια: α) ασυμπτωματικό στάδιο, το οποίο έχει μεγάλη χρονική διάρκεια, β) το στάδιο της ήπιας γνωσιακής διαταραχής, με την έναρξη των πρώτων συμπτωμάτων, και, τέλος, γ) το στάδιο της κλινικής εκδήλωσής της, με έντονα συμπτώματα που επηρεάζουν την καθημερινότητα των ασθενών.

Οι μοριακές διαταραχές που συμβαίνουν στον εγκέφαλο χαρακτηρίζονται από την εναπόθεση δύο πρωτεϊνών, την εξωκυττάρια εναπόθεση ενός πεπτιδίου που ονομάζεται β-αμυλοειδές, σχηματίζοντας πλάκες αμυλοειδούς, και την ενδοκυττάρια εναπόθεση της tau πρωτεΐνης που σχηματίζει τα νευροϊνιδιακά συμπλέγματα καταστρέφοντας τους εγκεφαλικούς νευρώνες. 

Τα τελευταία χρόνια η συχνότητα της νόσου Αλτσχάιμερ αυξάνεται ραγδαία και θεωρείται η επιδημία του 21ου, αιώνα, λαμβάνοντας υπόψη τη γήρανση του πληθυσμού και την αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης. Αποτελεί σήμερα μείζον θέμα για τη δημόσια υγεία, με αντίκτυπο κοινωνικό και οικονομικό. Η έγκαιρη και ακριβής διάγνωση της νόσου αποτελεί πλέον αναγκαιότητα.

Η ποζιτρονική τομογραφία
Για αυτόν τον λόγο υπάρχει έντονο ενδιαφέρον, ερευνητικό και κλινικό, για την ανεύρεση νέων διαγνωστικών τεχνικών και θεραπευτικών εφαρμογών, με στόχο την αντιμετώπιση της νόσου. Δυστυχώς, οι θεραπείες που υπάρχουν σήμερα ελέγχουν μερικώς τη νόσο.

Σημαντικό ρόλο, σε συνδυασμό με την κλινική εικόνα, για τη διάγνωση έχει η ανεύρεση βιοδεικτών όπως το αμυλοειδές. Αυτοί οι βιοδείκτες ανιχνεύονται με επεμβατικές μεθόδους μέσω παρακέντησης στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό, υπό διερεύνηση στο περιφερικό αίμα και πρόσφατα με τη μη επεμβατική απεικονιστική μέθοδο, την ποζιτρονική τομογραφία.

;Διανύοντας την εποχή της ιατρικής ακριβείας και της στοχευμένης θεραπείας, και καθώς η εναπόθεση του αμυλοειδούς προηγείται πολλά χρόνια της κλινικής εκδήλωσης της νόσου, η Πυρηνική Ιατρική, με την απεικονιστική τεχνική της ποζιτρονικής τομογραφίας (PET) και την εμφάνιση νέων ραδιοφαρμάκων που έχουν ως στόχο το αμυλοειδές, αποτελεί ισχυρό όπλο στον διαγνωστικό και θεραπευτικό χειρισμό των ασθενών με νόσο Aλτσχάιμερ.

Η ποζιτρονική τομογραφία (PET) είναι μια μοριακή απεικονιστική μέθοδος της Πυρηνικής Ιατρικής, η οποία με τη βοήθεια ειδικών ραδιενεργών ουσιών εκτιμά τις μοριακές και λειτουργικές αλλαγές οι οποίες συμβαίνουν πρωιμότερα των ανατομικών αλλαγών.

Ο ρόλος της ποζιτρονικής τομογραφίας - PET στην Ογκολογία είναι πλέον αναγνωρισμένος, αποτελώντας την gold standard τεχνική για την έγκαιρη σταδιοποίηση της νόσου, την εκτίμηση της ανταπόκρισης της θεραπείας, την παρακολούθηση των ασθενών και την απόφαση του θεραπευτικού χειρισμού. Η επαναστατική μη επεμβατική μοριακή τεχνική PET και η εμφάνιση ενός πρωτοποριακού ραδιοφαρμάκου, του επισημασμένου αμυλοειδούς, το οποίο παράγεται από τον Ιανουάριο του 2024 και στη χώρα μας, φαίνεται να αλλάζουν τα δεδομένα στον διαγνωστικό και θεραπευτικό χειρισμό της νόσου Αλτσχάιμερ. Το επισημασμένο αμυλοειδές είναι μια πρωτεΐνη η οποία συνδέεται με ένα ραδιονουκλίδιο, έναν ασταθή πυρήνα που εκπέμπει ακτινοβολία. Χορηγείται ενδοφλεβίως στον ασθενή, συνδέεται στις πλάκες αμυλοειδούς και η εκπεμπόμενη ακτινοβολία ανιχνεύεται από το απεικονιστικό σύστημα της ποζιτρονικής τομογραφίας - PET, δίνοντας πληροφορίες για την εναπόθεση του αμυλοειδούς, η οποία προηγείται περίπου 10 χρόνια της έναρξης των συμπτωμάτων.

Τα πλεονεκτήματα
Στόχος είναι η πρώιμη διάγνωση της νόσου Αλτσχάιμερ, αλλά και η διαφορική διάγνωση από άλλες μορφές άνοιας, ώστε να αποφασιστεί ο σωστός θεραπευτικός χειρισμός, ομαδοποιώντας τους ασθενείς σε εκείνους που θα ωφεληθούν από κάποια θεραπεία αποφεύγοντας ανώφελες ακριβές θεραπείες, κερδίζοντας χρόνο και περιορίζοντας το κόστος για το δημόσιο σύστημα υγείας. Η ευαισθησία και η ειδικότητα της μεθόδου για τη διάγνωση της νόσου Αλτσχάιμερ και τη διαφορική διάγνωση από τις άλλες μορφές άνοιας, στις οποίες δεν υπάρχει η εναπόθεση του αμυλοειδούς, σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, υπερβαίνει το 90%. Το πολύ σημαντικό επίσης είναι η πολύ υψηλή αρνητική προβλεπτική αξία, που σημαίνει ότι ένα αρνητικό PET αμυλοειδούς απομακρύνει με μεγάλη βεβαιότητα από τη διάγνωση της νόσου Αλτσχάιμερ.

Η μεγάλη σπουδαιότητα της τεχνικής αυτής και η χορήγηση του επισημασμένου αμυλοειδούς είναι συνυφασμένη με πολύ νέες αιτιολογικές θεραπείες, που έρχονται να αλλάξουν τα ιατρικά δεδομένα για τη θεραπεία των ασθενών με νόσο Αλτσχάιμερ. Σήμερα εξετάζονται κάποιοι τροποποιητικοί παράγοντες σε μελέτες φάσης 3, μονοκλωνικά αντισώματα έναντι του αμυλοειδούς, τα οποία μειώνουν το φορτίο της εξωκυττάριας εναπόθεσης του αμυλοειδούς, οδηγώντας σε κλινικά οφέλη σε ασθενείς με ήπια-αρχόμενη νόσο, επιβραδύνοντας την εξέλιξη της νόσου. Η θεραπεία αυτή θα δίνεται μόνο σε ασθενείς με επιβεβαιωμένη νόσο, καθιστώντας το PET αμυλοειδές κρίσιμο για την απόφαση του θεραπευτικού χειρισμού.

Ένα επιπλέον σημαντικό στοιχείο της μεθόδου αυτής είναι ο ισχυρός προγνωστικός δείκτης. Η εφαρμογή της μεθόδου αυτής σε ανθρώπους με οικογενειακό ιστορικό μπορεί μη επεμβατικά και με απλό τρόπο να δώσει πολύ πρώιμα πληροφορίες για την πιθανή εμφάνιση της νόσου, με στόχο την πρωιμότερη διάγνωση και τη χορήγηση των μονοκλωνικών αντισωμάτων.

Πηγή: Capital.gr