Ανεξάρτητα με πόση ευαισθησία ή επιδεξιότητα αντιμετωπίζετε τις ανάγκες του παιδιού σας, το πιθανότερο είναι πως κάποια στιγμή θα βρεθείτε αντιμέτωποι με εντυπωσιακά ξεσπάσματα, ακραίες καταστάσεις ανεξέλεγκτου θυμού.

Τo ξέσπασμα μπορεί να πυροδοτηθεί από ένα ασήμαντο παράπονο, που εκδηλώνεται με παρακάλια ή γκρίνια του παιδιού. Στη συνέχεια κορυφώνεται σε λυγμούς και σύντομα το παιδί μπορεί να βρεθεί ξαπλωμένο στο πάτωμα, να κλοτσάει βίαια, να ουρλιάζει και να ξεφωνίζει. Μερικά παιδιά χτυπούν τα κεφάλια τους, δαγκώνουν ή κλοτσούν όποιον τα πλησιάσει και πετάνε ή σπάζουν διάφορα αντικείμενα. Στο κορύφωμα της κρίσης, δεν ακούνε τα λόγια των άλλων. Είναι φοβισμένα, εξοργισμένα κι ανίκανα να σταματήσουν το κλάμα ή τα ουρλιαχτά τους. Στο στάδιο αυτό, κινδυνεύουν να τραυματιστούν ή να τραυματίσουν κάποιον άλλο. Μερικά παιδιά μάλιστα, φτάνουν σε σημείο να κρατούν την ανάσα τους μέχρι να λιποθυμήσουν.

Κοντολογίς, τα ξεσπάσματα εμφανίζονται όταν τα παιδιά δεν πετυχαίνουν το σκοπό τους- ωστόσο, το πράγμα δεν είναι τόσο απλό. Κουρασμένα, καταπιεσμένα ή ανήσυχα παιδιά, παρουσιάζουν περισσότερα ξεσπάσματα. Παιδιά με δύσκολο χαρακτήρα (που συχνά είναι καταπιεσμένα), εκδηλώνουν περισσότερα ξεσπάσματα. Παιδιά ανήσυχων γονιών, έχουν πιο συχνά ξεσπάσματα: το πρότυπο που προσφέρουν οι γονείς, είναι κι εδώ εξίσου ισχυρό με οποιαδήποτε άλλη περίπτωση.

Και τα παιδιά που πετυχαίνουν το στόχο τους μετά από ένα τέτοιο ξέσπασμα, μαθαίνουν πως αυτός ο τρόπος συμπεριφοράς φέρνει αποτελέσματα — και το πιθανότερο είναι πως θα το επιχειρήσουν ξανά.
Μερικά ξεσπάσματα έχουν και τη θετική τους όψη. Όσα παρουσιάζονται ως αντίδραση σε κάποια διακοπή ή ενόχληση, ή επειδή του παίρνουν κάποιο πράγμα, αποτελούν μέθοδο αυτοπροστασίας του παιδιού. Η εκδήλωση αυτή είναι καλύτερη από την παθητικότητα, και μια θυμωμένη αντίδραση μπορεί να είναι υγιέστερη από μια στάση υποταγής.

Παιδιά που "κρατούν" την αναπνοή τους Ελάχιστα παιδιά χρησιμοποιούν το κράτημα της αναπνοής ως όπλο, αλλά για τους γονείς, αυτό αποτελεί ίσως το πιο φοβερό είδος ξεσπάσματος. Τα παιδιά που κρατούν την αναπνοή τους, στην πραγματικότητα δεν κινδυνεύουν Αν ένα παιδί κρατήσει την αναπνοή του για 15 δευτερόλεπτα ή παραπάνω τελικά θα λιποθυμήσει. Όταν λιποθυμήσει, θα ανασάνει αυτομάτως και θα συνέλθει. Το παιδί που κρατάει συχνά την αναπνοή του, ζητάει την προσοχή σας: τη χρειάζεται, και θα έπρεπε να την έχει — αν όμως το προσέχετε μόνο την ώρα την κρίσης, το ενθαρρύνετε να το κάνει όλο και πιο συχνά. Η απάντηση στο δίλημμα είναι να σιγουρευτείτε ότι το προσέχετε όσο το δυνατόν περισσότερο κατά τη διάρκεια της φυσιολογικής ροής των γεγονότων (και ιδιαίτερα όταν συμπεριφέρεται με τόν τρόπο που θέλετε σε ορισμένα ζητήματα), αλλά να μην του δίνετε σημασία όταν κρατάει την ανάσα του. Πρώτα συμβουλευτείτε τον παιδίατρο σας για να σιγουρευτείτε ότι δεν υπάρχει κάποιο παθολογικό πρόβλημα, κι ότι δεν κινδυνεύει το παιδί αν αγνοήσετε παρόμοια μελλοντικά ξεσπάσματα. Στη συνέχεια, αγνοήστε εντελώς οποιαδήποτε τέτοια εκδήλωση. Σιγουρευτείτε μόνο ότι το παιδί βρίσκεται σε μια άνετη θέση την ώρα που συνέρχεται, και μετά προσποιηθείτε ότι δεν συνέβη τίποτε απολύτως. Δεν αποκλείεται, αμέσως μόλις εφαρμόσετε την τακτική της αδιαφορίας, το παιδί να εκδηλώσει ακόμα πιο δραματικές "επιθέσεις" — αν όμως μείνετε σταθεροί στην απόφαση σας, οι επιθέσεις αυτές θα ελαττωθούν σταδιακά και τελικά θα εξαφανιστούν

Πώς να αντιμετωπίσετε τα ξεσπάσματα

Αν ακολουθήσετε τις παρακάτω υποδείξεις, θα μειώσετε σίγουρα την ένταση και τη συχνότητα αυτών των φαινομένων.

• Μη χάνετε την ψυχραιμία σας. Ίσως δεν είναι εύκολο να συγκρατήσετε τα νεύρα και την ταραχή σας που φουντώνουν ολοένα, αλλά να θυμάστε πως το παιδί σας είναι ήδη αρκετά φοβισμένο από το ξέσπασμα του- αν διαισθανθεί πως η μητέρα ή ο πατέρας του χάνουν επίσης τον έλεγχο, θα τρομοκρατηθεί. (Αν τελικά χάσετε την ψυχραιμία σας, ζητήστε συγγνώμη αργότερα. Έτσι θα δείξετε στο παιδί ότι η απώλεια του ελέγχου και της ψυχραιμίας είναι συμπεριφορά απαράδεκτη για οποιονδήποτε- κι ίσως ακόμα το βοηθήσετε να αρχίσει να μαθαίνει ένα πολύ σπουδαίο μάθημα, ότι δηλαδή έχουν και οι γονείς αδυναμίες και ατέλειες — και ότι μπορούν να το παραδεχτούν).
• Κρατάτε γραπτές σημειώσεις για τα περιστατικά που πυροδότησαν κάθε ξέσπασμα: ίσως έτσι καταλήξετε σε χρήσιμα συμπεράσματα. Μπορεί τα ξεσπάσματα να εμφανίζονται συχνότερα όταν το παιδί είναι πεινασμένο, ή παρα-κουρασμένο, ή βρίσκεται σε υπερδιέγερση, κι έτσι θα προσέχετε ώστε να αποφεύγετε παρόμοιες καταστάσεις. Ή, πάλι, μπορεί να εμφανίζεται το ξέσπασμα κάθε φορά που πηγαίνετε στο σουπερμάρκετ. Φροντίστε λοιπόν να ελαττώσετε και να περιορίσετε χρονικά αυτές τις εξόδους.
• Μην υποχωρείτε στα ξεσπάσματα του παιδιού, ακόμα κι αν αισθάνεστε ένοχοι, ανόητοι ή σκληρόκαρδοι.
• Διαλέξτε ένα συγκεκριμένο τρόπο για να αντιμετωπίζετε τα ξεσπάσματα και φροντίστε να τον ακολουθείτε σταθερά —ίσως περάσουν μήνες μέχρι να δείτε τα πρώτα θετικά αποτελέσματα. Οι μέθοδοι που περιγράφονται στη συνέχεια, έχουν αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματικές.

Αγνοήστε το ξέσπασμα. Μη δίνετε σημασία στα ξεσπάσματα. Βεβαιωθείτε μονάχα ότι το παιδί δεν κινδυνεύει και γυρίστε αλλού το κεφάλι. Ασχοληθείτε με κάτι άλλο και προσπαθήστε, όσο είναι δυνατό, να μην κοιτάζετε καν το παιδί (μόλο που θα πρέπει να ρίχνετε κάπου κάπου μερικές κλεφτές ματιές, για να βεβαιωνόσαστε ότι είναι καλά). Φυσικά, είναι δύσκολο να αγνοείς ένα νήπιο που ουρλιάζει —ιδιαίτερα αν το κάνει μπροστά σε κόσμο. Αν το παιδί σας παρουσιάσει τέτοιο ξέσπασμα σε μια έξοδο, πάρτε το σε κάποιο απόμερο σημείο όπου θα ακούτε μονάχα εσείς τις φωνές του.

Κρατήστε το παιδί. Σημαίνει ό,τι ακριβώς καταλάβατε: κρατήστε σταθερά το παιδί, όχι όμως τόσο σφιχτά ώστε να πονέσει. Παγιδευμένο στα χέρια (ίσως και στα πόδια) σας, μπορεί να εκφράσει τα συναισθήματα του λεκτικά, μέχρι να εξαντληθεί. Διατηρήστε την ψυχραιμία σας μέχρι να ηρεμήσει το παιδί.

• Μη διαφωνείτε και μην προσπαθήσετε να εξηγήσετε τις πράξεις σας στο νήπιο που βρίσκεται σε τέτοια κατάσταση. Όσο είναι αναστατωμένο, ούτε να σας ακούσει μπορεί, ούτε να καταλάβει.
• Μην ανταμείβετε τα ξεσπάσματα. Μην ξεχνάτε πως για το νήπιο, ανταμοιβή μπορεί να σημαίνει το ότι σας ακούει να περιγράφετε το "κατόρθωμα" του στο σύντροφο σας, ή στους παππούδες— ιδιαίτερα, αν την ώρα που τους διηγείστε, γελάτε ή χαμογελάτε. Λίγη ώρα μετά από το επεισόδιο, ίσως θελήσετε, για το καλό και των δυο σας, να αφιερώσετε στο παιδί σας λίγη προσοχή— να του διαβάσετε ένα παραμύθι, ή να το κρατήσετε λίγη ώρα αγκαλιά.Αφήστε όμως να περάσει αρκετή ώρα, ώστε να μη συνδέσει το παιδί τις εκδηλώσεις αυτές με το προηγούμενο ξέσπασμα του.
• Αποφύγετε τη χρήση φαρμάκων. Όταν τα παιδιά παρουσιάζουν συχνά ξεσπάσματα, ιδιαίτερα την ώρα του ύπνου, ίσως φανεί ότι μοναδική λύση είναι η φαρμακευτική αγωγή. Όμως, τα παιδιά θα πρέπει να μάθουν να ελέγχουν τα συναισθήματα τους κι αν τους δίνουμε φάρμακα για να ηρεμήσουν, παίρνουν ένα μήνυμα αρνητικό: πως όταν κάτι πάει στραβά, δεν μπορούν να κάνουν τίποτε για να το αντιμετωπίσουν. Έτσι κι αλλιώς, πιθανότατα, τα ξεσπάσματα θα εμφανιστούν ξανά μόλις σταματήσετε τα φάρμακα.

Οι γονείς, έχουν κι αυτοί τα δικά τους όρια. Μερικές φορές, εκνευρίζονται τόσο πολύ από τα ξεσπάσματα των παιδιών, ώστε αισθάνονται πως αν δε φύγουν γρήγορα, θα τα χτυπήσουν. Καλύτερα να απομονώσετε το παιδί σε ένα δωμάτιο (όπου όμως θα το ελέγχετε, περιοδικά), παρά να το έχετε κοντά σας. Μερικοί γονείς κανονίζουν να αναλάβει το παιδί κάποιος γείτονας, αλλά κι αυτή η λύση κρύβει κινδύνους. Άλλο είναι ν' αφήνετε το παιδί μόνο του μέσα στο σπίτι σας, κι άλλο να το πηγαίνετε σε ξένο σπίτι, όπου θα το φροντίσει κάποιος άλλος —στην κατάσταση που βρίσκεται το παιδί, ίσως το εκλάβει αυτό ως βαθύτερη απόρριψη.

Μετά από ένα ξέσπασμα του παιδιού, έστω κι αν καθίσατε σ' ένα δωμάτιο αγνοώντας το, όταν όλα τελειώσουν, θα θέλετε ίσως να μείνετε για λίγο μόνη. Όσο πιο σύντομα γίνεται, δώστε στον εαυτό σας λίγο χρόνο ηρεμίας και προσπαθήστε να καταλαγιάσετε την ταραχή και το θυμό σας. Με λίγο περπάτημα ή έστω μερικές βαθιές ανάσες, θα νιώσετε εντελώς διαφορετικά.

Αν όλα αυτά σας φαίνονται πολύ δύσκολα και αποθαρρυντικά, να θυμάστε ότι το στάδιο αναζήτησης της ανεξαρτησίας, δεν σημαίνει μονάχα προβλήματα και μπελάδες. Δεν προκαλούν όλα τα παιδιά αναστάτωση στην οικογένεια- μερικά το περνούν σχετικά ήρεμα. Και όλα σχεδόν ξαναγυρίζουν συχνά στην εποχή της εξάρτησης, αφού αναζητούν, στις δύσκολες ώρες τους, "αγκαλίτσες και φιλάκια".