Κων/νος Ν. Παπακώστας

Χειρουργός Ωτορινολαρυγγολόγος
Επιστημ. Υπεύθυνος ΩΡΛ Τμήματος ΠΑΙΔΩΝ ΜΗΤΕΡΑ
& Επιστημ. Συνεργάτης ΩΡΛ Τμήματος
Γενικής & Μαιευτικής/Γυναικολογικής Κλινικής ΜΗΤΕΡΑ


ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ-ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ

Το ανθρώπινο αυτί αποτελείται από το έξω, το μέσο και το έσω αυτί. Το έσω αυτί ή λαβύρινθος αποτελείται από τον κοχλία, την αίθουσα και τους ημικύκλιους σωλήνες. Ο κοχλίας δέχεται τα ηχητικά κύματα, τα αναλύει σε συχνότητες και τα μετατρέπει σε νευρικές ώσεις.

Το κοχλιακό νεύρο εισέρχεται στον εγκέφαλο και καταλήγει στον κροταφικό λοβό. Η ακοή λειτουργεί την 28η-30η εμβρυϊκή εβδομάδα και το νεογνό αντιδρά στην ομιλία. Νεογνά 30 ημερών διακρίνουν τη μητρική φωνή.

Από τη γέννηση έως την ηλικία των τριών μηνών, παρατηρούνται αντιδράσεις σε δυνατό ήχο. Καθώς η ηλικία αυξάνει, αυξάνει και η ικανότητα διάκρισης των ισχυρών ήχων. Στην ηλικία του ενός έτους, καταλαβαίνουν την ομιλία και προσέχουν τους ήχους, που τους ενδιαφέρουν.


ΠΑΙΔΙΚΗ ΒΑΡΗΚΟΪΑ

Βαρηκοΐα ονομάζεται η απώλεια της ακοής. Οφείλεται σε γενετικούς (συγγενής βαρηκοΐα, 50%), περιβαλλοντικούς (λοιμώξεις, ηχητικοί τραυματισμοί, ωτοτοξικά φάρμακα) (25%), ή άγνωστους παράγοντες (25%).

Διακρίνονται οι ακόλουθοι τύποι:

1. Βαρηκοΐα αγωγής. Η βλάβη εντοπίζεται στο έξω ή μέσο αυτί. Η πρόγνωση είναι καλή, γιατί η φαρμακευτική αγωγή και οι σύγχρονες χειρουργικές τεχνικές καθιστούν πιθανή την ίαση ή τη βελτίωση.
2. Νευροαισθητήρια βαρηκοΐα. Η βλάβη εντοπίζεται στο έσω αυτί ή το κοχλιακό νεύρο. Η πρόγνωση δεν είναι τόσο καλή, ωστόσο τα παιδιά μπορούν να ακούσουν με ακουστικά βαρηκοΐας (Εικ.3) ή κοχλιακά εμφυτεύματα (Εικ.4).
3. Βαρηκοΐα μεικτού τύπου. Συνυπάρχουν βαρηκοΐα αγωγής και νευροαισθητήρια βαρηκοΐα στο ίδιο αυτί.
4. Μη οργανική (ψυχογενής) βαρηκοΐα. Δεν υπάρχει οργανική βλάβη στο αυτί (υστερική βαρηκοΐα, βαρηκοΐα εκ προσποιήσεως).

Συμπτώματα-αντιμετώπιση

Οι γονείς θα πρέπει να γνωρίζουν τα ακόλουθα:

Νεογνά (0-4 εβδομάδων)
Η πρώιμη διάγνωση και αντιμετώπιση της βαρηκοΐας στα νεογνά είναι σημαντική για την ανάπτυξη του παιδιού, γι’ αυτό και ο έλεγχος πρέπει να γίνεται πριν την έξοδο από το Μαιευτήριο και να περιλαμβάνει όλα τα μωρά, καθώς έχει διαπιστωθεί ότι το 50% της συγγενούς βαρηκοΐας αφορά νεογνά, που δεν έχουν προβλήματα υγείας, ενώ μόνο το 50% αφορά τα νεογνά υψηλού κινδύνου, που νοσηλεύονται στη Μονάδα Προώρων.


Νεογνά υψηλού κινδύνου:

1. Κληρονομικό ιστορικό βαρηκοΐας
2. Συγγενείς λοιμώξεις (ερυθρά, τοξοπλάσμωση, κυτταρομεγαλοϊός κ.ά.)
3. Κρανιοπροσωπικές ανωμαλίες
4. Βάρος γέννησης μικρότερο από1500 gr.
5. Ίκτερος, που απαιτεί αφαιμαξομετάγγιση
6. Μηνιγγίτιδα
7. Ασφυξία κατά τον τοκετό

Ο έλεγχος γίνεται με τις Ωτοακουστικές Εκπομπές, που είναι μέθοδος μη επεμβατική, εύκολη, γρήγορη, αντικειμενική, εφαρμόζεται από το δεύτερο 24ωρο της ζωής και μας εξασφαλίζει σε ποσοστό 99% ότι δεν υπάρχει βαρηκοΐα.

Στο Μαιευτήριο ΜΗΤΕΡΑ ο έλεγχος γίνεται από το 1998 και είναι το πρώτο Μαιευτήριο, που την εφάρμοσε στον ελληνικό χώρο.

Ο βασικός στόχος είναι να ολοκληρωθεί μέχρι τον 6ο μήνα ο διαγνωστικός έλεγχος και το βρέφος να ωφεληθεί από την αποκατάσταση, η οποία περιλαμβάνει συντηρητικές τεχνικές (ακουστικά βαρηκοΐας) ή χειρουργικές επεμβάσεις στο έξω και μέσο αυτί (με αρκετά καλή πρόγνωση) ή στο έσω αυτί (κοχλιακά εμφυτεύματα, καλή πρόγνωση). Έτσι, το παιδί μπορεί να αναπτύξει ομιλία και να παρακολουθήσει κανονικό σχολείο.

Βρέφη (4 εβδομάδων-2 ετών)

Η συμβολή των γονέων και των παιδιάτρων είναι καθοριστική.

Παιδιά 4 εβδομάδων-2 ετών ύποπτα για βαρηκοϊα

• Συνηθισμένοι θόρυβοι (γαύγισμα σκύλου, ρολόι, μουσική) δεν τα αποσπούν από το παιχνίδι
• Δε στρίβουν το κεφάλι στην κουδουνίστρα ή στο τσαλάκωμα ενός χαρτιού (χωρίς να βλέπουν)
• Δε τα ενθουσιάζουν παιχνίδια, που κάνουν θόρυβο.
• Δεν αντιδρούν, όταν φωνάζουν το όνομά τους από απόσταση 1-2 μέτρων
• Δεν προσπαθούν να μιμηθούν τις φωνές, που ακούνε
• Δεν εμπλουτίζουν το λεξιλόγιό τους (οι λέξεις μαμά και μπαμπάς δεν είναι αρκετές)

Συνήθως, οι γονείς ζητούν τη βοήθεια του Ωτορινολαρυγγολόγου, διότι τα παιδιά παρουσιάζουν καθυστέρηση της ομιλίας.

Τα αίτια μπορεί να είναι είτε τα ίδια με της νεογνικής ηλικίας, είτε η επίδραση βλαπτικών παραγόντων μετά τον 1ο μήνα (λοιμώξεις, ωτοτοξικά φάρμακα).

Η αντιμετώπιση είναι παρόμοια με της προηγούμενης ηλικίας.


Παιδιά προσχολικής ηλικίας (2-5 ετών)

Η κύρια διαφορά των παιδιών αυτών είναι ότι παραπονούνται τα ίδια για την ακοή τους, καθώς συμμετέχουν σε κοινωνικές δραστηριότητες, για τις οποίες η ακοή είναι απαραίτητη.

Η εκκριτική ωτίτιδα (συλλογή υγρού στο μέσο αυτί) είναι το συχνότερο αίτιο σ’ αυτή την ηλικία, ενώ και τα υπόλοιπα αίτια, που αναφέρθηκαν στις μικρότερες ηλικίες, μπορούν να προκαλέσουν βαρηκοΐα.

Η εκκριτική ωτίτιδα είναι πιο επικίνδυνη από τη γνωστή οξεία μέση ωτίτιδα, η οποία «φωνάζει», διότι το παιδί πονάει, έχει πυρετό, γίνεται αντιληπτή από τους γονείς και αντιμετωπίζεται. Αντίθετα, στην εκκριτική ωτίτιδα, το παιδί δεν πονάει, δεν έχει πυρετό, έχει μόνο βαρηκοΐα, η οποία δε γίνεται αντιληπτή και μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στο αυτί.


Παιδιά 2-5ετών ύποπτα για βαρηκοΐα

• Μιλάτε στο παιδί και ρωτάει «τί;»
• Δεν απαντά, όταν βρίσκεται στο διπλανό δωμάτιο
• Ακούει τηλεόραση σε μεγαλύτερη ένταση από το συνηθισμένο.

Η αντιμετώπιση της εκκριτικής ωτίτιδας είναι στην αρχή συντηρητική με
τη χορήγηση φαρμάκων, όταν, όμως, το υγρό παραμένει για περισσότερο από 2-3 μήνες, είμαστε υποχρεωμένοι να παρέμβουμε χειρουργικά.


Παιδιά σχολικής ηλικίας (5-10 ετών)

Ο έλεγχος είναι απαραίτητος σε κάθε παιδί, πριν πάει στην πρώτη τάξη του σχολείου. Βέβαια τα παιδιά με προβλήματα ακοής έχουν ήδη διαγνωσθεί, ωστόσο είναι καλύτερο να ελέγξουμε όλα τα παιδιά, παρά να μας διαφύγει έστω και ένα παιδί με βαρηκοΐα.

Ο έλεγχος είναι, επίσης, απαραίτητος σε κάθε παιδί, που εμφανίζει μαθησιακές δυσκολίες.

Τα αίτια και η αντιμετώπιση είναι τα ίδια με της προηγούμενης ομάδας.


Παιδιά προεφηβικής ηλικίας (10-14 ετών)

Η προεφηβική ηλικία είναι φορτισμένη με σημαντικές αλλαγές στο παιδί. Ο προέφηβος παραπονείται για ασαφή ενοχλήματα από την ακοή, παρά έχει κάποιο πρόβλημα βαρηκοΐας. Ο έλεγχος είναι απαραίτητος σε κάθε παιδί με συμπτώματα από το αυτί.

Τα αίτια μοιάζουν με των ενηλίκων (λοιμώξεις, έκθεση σε θόρυβο, νευρολογικές και κληρονομικές παθήσεις).

Η αντιμετώπιση παρουσιάζει λιγότερα προβλήματα, καθώς έχουν αναπτυχθεί ο λόγος και η επικοινωνία του παιδιού. Οι μέθοδοι (συντηρητικές και χειρουργικές) είναι όμοιες με των μικρότερων παιδιών.


ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Τα τελευταία χρόνια έχει επιτευχθεί εντυπωσιακή πρόοδος στην αντιμετώπιση της παιδικής βαρηκοΐας. Έτσι, προλαμβάνονται αρκετές περιπτώσεις βαρηκοΐας, ενώ άλλες θεραπεύονται αποτελεσματικά με τις νεώτερες χειρουργικές επεμβάσεις ή αντιμετωπίζονται με τη χρησιμοποίηση των ειδικών ηλεκτρονικών μηχανημάτων.

Η βάση της επιτυχίας είναι η πρώιμη διάγνωση της παιδικής βαρηκοΐας, στην οποία θεμελιώδη ρόλο παίζει η μητέρα και, γενικότερα, η οικογένεια, που πρώτοι θα αναγνωρίσουν το πρόβλημα και θα οδηγήσουν το παιδί στον ωτορινολαρυγγολόγο.