Είναι η παλινδρόμηση του περιεχομένου του στομαχιού (τροφής και όξινων υγρών) στον οισοφάγο. Η ΓΠ είναι ιδιαίτερα συνήθης, αφού απαντάται σχεδόν σε όλα τα βρέφη μέχρις ενός βαθμού. Αυτό το φυσιολογικό φαινόμενο συνήθως υποχωρεί στο τέλος του 1ου έτους, ενώ, στις περισσότερες περιπτώσεις, το πρόβλημα παύει να υφίσταται κατά το 2ο έτος. Όταν η παλινδρόμηση μετατρέπεται από μια ακίνδυνη ταλαιπωρία σε ένα πραγματικό πρόβλημα, καλείται γαστροοισοφαγική παλινδρομική νόσος (ΓΟΠΝ).

Σε αυτή την κατάσταση, η παλινδρόμηση επιμένει για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα ή εκδηλώνεται συχνότερα. Αυτή η κατάσταση προκαλεί προβλήματα οφειλόμενα στον ερεθισμό του οισοφάγου, όπως πόνο, ευερεθιστότητα κατά την πρόσληψη της τροφής, άρνηση πρόσληψης τροφής και ανεπαρκή αύξηση βάρους.

Σε τι οφείλεται η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση;

Στο σημείο όπου ο οισοφάγος ενώνεται με το στομάχι, υπάρχει μια βαλβίδα, ο κάτω οισοφαγικός σφιγκτήρας που, υπό φυσιολογικές συνθήκες, εμποδίζει την τροφή να παλινδρομήσει στον οισοφάγο. Στη ΓΟΠΝ, ο κάτω οισοφαγικός σφιγκτήρας λειτουργεί ανεπαρκώς και χαλαρώνει. Η τροφή μπορεί να παλινδρομήσει μέχρι το άνω τμήμα του οισοφάγου, προκαλώντας την άνοδο όξινων υγρών στο στόμα, ή να μεταφερθεί μόνο μέχρι ένα μέρος της διαδρομής, προκαλώντας καούρες ή δυσπεψία. Ό,τι αυξάνει την πίεση στην κοιλιακή χώρα, όπως ο βήχας, επιδεινώνει την κατάσταση.

Πώς εκδηλώνεται η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση;

Το μωρό με ΓΟΠΝ συνήθως αποβάλλει την τροφή που κατανάλωσε, ενίοτε βίαια. Η παλινδρόμηση συνήθως εκδηλώνεται μετά τα γεύματα, αλλά μπορεί να προκύψει ανά πάσα στιγμή. Συνήθως, το έμεσμα έχει το χρώμα της τροφής που καταναλώθηκε (πχ είναι λευκή αν το μωρό έχει πιει γάλα) και είναι διαυγής ή έχει ελαφρώς κίτρινη απόχρωση. Αν το μωρό κάνει εμετό επανειλημμένα με βίαιο τρόπο, το έμεσμα μπορεί να έχει ίχνη αίματος.

Ωστόσο, το έμεσμα που οφείλεται σε ΓΟΝΠ, δεν έχει σκούρο πράσινο χρώμα. Συνήθως, αυτό το χρώμα δηλώνει απόφραξη σε κατώτερα τμήματα της γαστρεντερικής οδού. Η παλινδρόμηση είναι πιο έντονη σε παιδιά με νευρολογικά προβλήματα, όπως οι κινητικές διαταραχές, και με χρόνιες αναπνευστικές παθήσεις, όπως η κυστική ίνωση. Η ΓΟΝΠ έχει λιγότερες πιθανότητες να υποχωρήσει στα παιδιά που έχουν υποβόσκουσες παθήσεις.

Όταν το πρόβλημα είναι η ΓΟΝΠ, το μωρό δυσκολεύεται να θηλάσει εξαιτίας του ερεθισμένου οισοφάγου. Θα κυρτώνει την πλάτη του, θα στρέφει το λαιμό του και θα αποτραβιέται όποτε επιχειρείτε να το ταΐσετε. Αν το περιεχόμενο του στομαχιού ανεβεί μέχρι την τραχεία, το παιδί μπορεί να εμφανίσει αναπνευστικά προβλήματα, όπως πνευμονία, συριγμό και βήχα. Μπορεί να έχει μέχρι και κρίσεις, στις οποίες θα κρατάει την αναπνοή του και θα μελανιάζει. Η ΓΟΝΠ συνήθως εμφανίζεται κατά τον 1ο-4ο μήνα.

Όπως και η απλή παλινδρόμηση, υποχωρεί κατά το 1ο-2ο έτος. Ωστόσο, ενίοτε η ΓΟΝΠ μπορεί να εμφανιστεί και σε μεγαλύτερα παιδιά όλων των ηλικιών. Σε αυτή την ηλικία, οι ενδείξεις είναι διαφορετικές και περιλαμβάνουν τερηδόνα (οφείλεται στην επαφή με τα γαστρικά οξέα), καούρες, πόνο κατά την κατάποση, ερυγές και ξινή γεύση στο στόμα. Πολλά από αυτά τα παιδιά έχουν γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση και ως ενήλικοι.

Πώς διαγιγνώσκεται η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση;

Επειδή η παλινδρόμηση είναι πολύ συνήθης τους πρώτους μήνες της ζωής, ο παιδίατρος διαγιγνώσκει τη ΓΟΝΠ βάσει του ιστορικού και της απουσίας ανησυχητικών ευρημάτων μετά την εξέταση. Ο εμετός είναι πολύ σύνηθες σύμπτωμα και μπορεί να οφείλεται σε διάφορα αίτια, όπως λοιμώδη, μεταβολικά,νευρολογικά και μετεγχειρητικά προβλήματα. Ο παιδίατρος πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός, ώστε να μην παραβλέψει κάποια πιο σοβαρή, ασυνήθη διάγνωση. Υπάρχουν εξετάσεις για τη διάγνωση της ΓΟΝΠ, αλλά καμία από αυτές δεν είναι απολύτως κατάλληλη.

ευκολότερη εξέταση είναι το βαριούχο γεύμα (για την άνω γαστρεντερική οδό). Το παιδί πρέπει να πιει ένα λευκό υγρό το οποίο δίνει ακτινολογικά αποτελέσματα. Έπειτα λαμβάνονται εικόνες που δείχνουν τη ροή του βαρίου. Το παιδί θα διαγνωστεί με ΓΟΝΠ αν το βάριο πάει από τον οισοφάγο στο στομάχι κι έπειτα πίσω στον οισοφάγο. Αυτή η εξέταση αποκλείει μηχανικά προβλήματα, όπως οι αποφράξεις σε διάφορα τμήματα του στομαχιού και του εντέρου, που προκαλούν εμετούς.

Ωστόσο, έχει ορισμένους περιορισμούς. Αξιολογεί ό,τι συμβαίνει σε λίγα δευτερόλεπτα, σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Το γεγονός ότι το παιδί δεν έχει παλινδρόμηση κατά τη διάρκεια της εξέτασης, δεν σημαίνει ότι δεν πάσχει από ΓΟΝΠ. Από την άλλη, επειδή η παλινδρόμηση είναι τόσο συνήθης, το γεγονός ότι εμφανίζεται κατά την εξέταση δεν σημαίνει ότι είναι το αίτιο των προβλημάτων του παιδιού σας.

Στην εξέταση με καθετήρα pH, ένα λεπτό σύρμα που φέρει στην άκρη του έναν αισθητήρα ευαίσθητο στο όξινο pH τοποθετείται στο ρουθούνι του παιδιού και από εκεί φέρεται στον οισοφάγο, μέχρι το σημείο όπου ο οισοφάγος μεταπίπτει στο στομάχι. Εκτός από τη δυσφορία που προκαλείται όταν το σύρμα εισάγεται στη μύτη, τα παιδιά φαίνεται να αντιδρούν πολύ καλά σε αυτή την εξέταση.

Έπειτα, επί 24 ώρες, καταγράφονται η συχνότητα και η διάρκεια έκθεσης του κάτω τμήματος του οισοφάγου στο όξινο περιεχόμενο του στομαχιού. Επίσης, είναι εφικτό να συσχετιστούν με την παλινδρόμηση και άλλα συμπτώματα του παιδιού, όπως ο βήχας, το κύρτωμα της πλάτης και το κλάμα. Σε σπανιότερες περιπτώσεις, ο γιατρός κάνει ενδοσκόπηση ενώ το παιδί είναι ναρκωμένο με αναισθησία. Ο γιατρός εξετάζει απευθείας τον οισοφάγο και το στομάχι μέσω ενός πολύ μικρού σωλήνα. Επίσης, μπορεί να γίνει βιοψία (λήψη μικρών δειγμάτων) για μικροσκοπική εξέταση, προκειμένου να αξιολογηθούν η παλινδρόμηση και οι επιπτώσεις της.

Πώς διαγιγνώσκεται η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση;

Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, η κατάσταση του παιδιού βελτιώνεται με τον καιρό. Ενώ περιμένετε να κάνει η φύση τη δουλειά της, υπάρχουν διάφοροι τρόποι αντιμετώπισης του προβλήματος. Κατά τον ύπνο, το κεφάλι του παιδιού πρέπει να βρίσκεται σε κλίση 30 μοιρών. Μπορείτε να ανυψώσετε την κεφαλή της κούνιας ή του στρώματος ή να τοποθετείτε το παιδί σε ευθυτενή στάση μετά τα γεύματα.

Μην αφήνετε το παιδί να σωριάζεται στην καρέκλα ή στην κούνια μετά την πρόσληψη υγρών, γιατί αυτό αυξάνει την πίεση που δέχεται το στομάχι και τελικά επιδεινώνει την παλινδρόμηση! Είναι γνωστό ότι η παλινδρόμηση μειώνεται όταν το παιδί είναι ξαπλωμένο μπρούμυτα. Μολαταύτα, αν το παιδί είναι μικρότερο από 12 μηνών, πρέπει να το βάζετε για ύπνο ανάσκελα, επειδή ο κίνδυνος του συνδρόμου αιφνίδιου βρεφικού θανάτου είναι πολύ πιο σοβαρός όταν υπάρχει πρόβλημα παλινδρόμησης.

Η αλλαγή της διατροφής του παιδιού είναι πολύ σημαντικός παράγοντας. Μπορείτε να αυξήσετε την πυκνότητα της φόρμουλας με 15 ml (1 κουταλιά της σούπας) βρεφικών δημητριακών για κάθε 30 ml φόρμουλας. Έτσι αυξάνεται η θερμιδική αξία του γεύματος, ενώ μειώνεται αποδεδειγμένα η συχνότητα και η σφοδρότητα της παλινδρόμησης. Ίσως χρειαστεί να μεγαλώσετε την οπή του θήλαστρου για να κυλάει το γάλα πιο εύκολα.

Μη σταματάτε το θηλασμό για να αυξήσετε την πυκνότητα της χορηγούμενης τροφής. Κανένα στοιχείο δεν αποδεικνύει ότι η διακοπή του θηλασμού είναι ευεργετική. Μερικοί γιατροί συνιστούν τα μικρότερα και συχνότερα γεύματα. Ωστόσο, δεν έχει αποδειχθεί ότι αυτή η τακτική είναι αποτελεσματική. Επιπλέον, δεν μπορεί να εφαρμοστεί εύκολα, αφού τα περισσότερα παιδιά ζητούν τροφή μέχρις ότου χορτάσουν! Βέβαια, τα παιδιά με ΓΟΝΠ δεν πρέπει να λαμβάνουν μεγάλες ποσότητες τροφής.

Πολλοί γονείς πειραματίζονται με διάφορες αλλαγές στη φόρμουλα, ελπίζοντας να βρουν την κατάλληλη λύση για το παιδί τους. Συνήθως, αυτό δεν αλλάζει την κατάσταση. Υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία που βεβαιώνουν ότι κάποια παιδιά κάνουν εμετό εξαιτίας κάποιας αλλεργίας στο γάλα. Αυτό είναι ακόμα πιο πιθανό αν στην οικογένεια υπάρχει ιστορικό αλλεργιών. Σε σοβαρές περιπτώσεις, αξίζει τον κόπο να δοκιμάσετε για 1-2 εβδομάδες μια υποαλλεργική φόρμουλα, για να δείτε αν βελτιώνονται τα συμπτώματα.

Τα μεγαλύτερα παιδιά πρέπει να αποφεύγουν τις τροφές που επιδεινώνουν την παλινδρόμηση, όπως τα εσπεριδοειδή, οι ντομάτες, ο καφές, τα ανθρακούχα ροφήματα, η μέντα και οι πικάντικες τροφές. Αν το παιδί είναι παχύσαρκο, πρέπει να το βοηθήσετε να χάσει βάρος (είναι ευεργετικό για την παλινδρόμηση). Υπάρχουν αποτελεσματικά φάρμακα που λαμβάνονται από το στόμα και καταπολεμούν την παλινδρόμηση.

Πολλά από αυτά δεν προλαμβάνουν την παλινδρόμηση, απλώς μειώνουν τα συμπτώματα. Τα αντιοξέα, μειώνοντας το όξινο pH του γαστρικού περιεχομένου, μειώνουν και τις πιθανότητές του να κάψει τον οισοφάγο όταν κινείται ανοδικά. Τα συνηθέστερα χορηγούμενα αντιόξινα είναι η ρανιτιδίνη και η νέα ομάδα αναστολέων της αντλίας πρωτονίων (π.χ. ομεπραζόλη). Αυτά τα φάρμακα βελτιώνουν τα συμπτώματα και ενίοτε τα εξαλείφουν, ενώ μπορούν να χρησιμοποιηθούν ακόμα και κατά τη νεογνική φάση, εφόσον κριθεί αναγκαίο. Τα ευκινητικά ή προκινητικά φάρμακα προάγουν την κένωση του στομάχου.

Σε αυτή την κατηγορία συγκαταλέγονται η μετοκλοπραμίδη και η δομπεριδόνη. Ωστόσο, η αποτελεσματικότητά τους συχνά αμφισβητείται. Σπάνια, σε σοβαρές περιπτώσεις ΓΟΝΠ που δεν βελτιώνονται με τη φαρμακοθεραπεία, ο γιατρός συνιστά χειρουργική επέμβαση, κατά την οποία γίνεται μερική ή πλήρης συρραφή του θόλου του στομαχιού γύρω από τη γαστροοισοφαγική ένωση. Με αυτή τη διαδικασία, συσφίγγεται ο σφιγκτήρας, εμποδίζοντας τον εμετό. Μερικές φορές, αυτό είναι εφικτό και με λαπαροσκόπηση, μια λιγότερο επεμβατική μέθοδο.

Η παλινδρόμηση αποτελεί πρόκληση και αγχώνει τους γονείς. Είναι σημαντικό να είστε υπομονετικοί και να θυμάστε ότι ο χρόνος είναι ο καλύτερος γιατρός. Προστατέψτε τα ρούχα και τα έπιπλά σας με καλύμματα. Μην ταΐζετε το μωρό σας ντυμένοι με καλά ρούχα. Καθώς το παιδί μεγαλώνει, η παλινδρόμηση θα υποχωρεί (με ή χωρίς θεραπεία). Όταν φτάσει η ώρα να δώσετε στο παιδί στερεά τροφή και το παιδί θα περνά περισσότερο χρόνο όρθιο, κατά πάσα πιθανότητα η παλινδρόμηση θα έχει υποχωρήσει πλήρως.