Η ανθρώπινη καρδιά είναι πολυθόρυβη. Οι διάφοροι ήχοι της παράγονται καθώς το αίμα εισέρχεται στις αίθουσές της και εξέρχεται από αυτές. Η καρδιά έχει τέσσερις αίθουσες: δύο στη δεξιά πλευρά της, οι οποίες μεταφέρουν αίμα στους πνεύμονες, και δύο στην αριστερή πλευρά της, οι οποίες προμηθεύουν τον οργανισμό με οξυγονωμένο αίμα.

Δύο από αυτές τις αίθουσες είναι ιδιαίτερα σημαντικές. Η πρώτη βρίσκεται στη δεξιά πλευρά της καρδιάς και η δεύτερη στην αριστερή – πρόκειται για τις κοιλίες. Αυτές οι αίθουσες έχουν προθαλάμους, τους λεγόμενους «κόλπους». Η κατεύθυνση της ροής του αίματος διασφαλίζεται από τις τέσσερις καρδιακές βαλβίδες.

Όλες βρίσκονται στο σημείο εκροής των αιθουσών. Οι ήχοι της καρδιάς είναι ουσιαστικά οι ήχοι που παράγουν οι τέσσερις βαλβίδες όταν κλείνουν. Η μιτροειδής και η τριγλώχινη βαλβίδα κλείνουν ταυτόχρονα. Αυτός είναι ο πρώτος ήχος της καρδιάς. Η πνευμονική βαλβίδα κλείνει ταυτόχρονα με την αορτική, παράγοντας τον δεύτερο ήχο της καρδιάς. Το καρδιακό φύσημα είναι ένας άλλος ήχος, ο οποίος γίνεται αντιληπτός με το στηθοσκόπιο όταν το αίμα περνάει μέσα από την καρδιά.

Μπορεί να δηλώνει μια φυσιολογική παραλλαγή, παρόμοια με τον ήχο που παράγει το νερό όταν εξέρχεται γρήγορα από μια βρύση. Από την άλλη, το φύσημα μπορεί να δηλώνει μια προβληματική ροή εξαιτίας κάποιας ανωμαλίας μεταξύ των αιθουσών της καρδιάς ή κάποιου ελαττώματος σε μια βαλβίδα.

Σε αυτή την περίπτωση, ο ήχος μοιάζει με το συριγμό του αέρα που διαφεύγει από ένα μπαλόνι. Το φύσημα μπορεί να προκύψει όταν συστέλλονται οι δύο κοιλίες (συστολικό φύσημα) ή όταν συστέλλονται οι δύο κόλποι (διαστολικό φύσημα). Η στιγμή εκδήλωσης του φυσήματος, η ένταση και η ποιότητά του μας βοηθούν να διαχωρίσουμε τα ακίνδυνα φυσήματα από αυτά που χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης και θεραπείας.

Πότε πρέπει να ανησυχήσω για το καρδιακό φύσημα του παιδιού μου;

Ο γιατρός εντοπίζει καρδιακό φύσημα στο 50-80% των παιδιών. Ωστόσο, λιγότερο από το 1% των παιδιών έχουν συγγενές καρδιακό πρόβλημα. Αυτό σημαίνει ότι η συντριπτική πλειονότητα των φυσημάτων είναι ακίνδυνα. Αυτά τα φυσήματα εντοπίζονται σε πολλά παιδιά εξαιτίας της ροής του αίματος μέσω μιας εντελώς φυσιολογικής καρδιάς.

Συνήθως εντοπίζονται όταν το παιδί έχει πυρετό ή αθλείται. Τα ακίνδυνα φυσήματα παράγουν σχετικά ήπιο ήχο και δεν γίνονται αντιληπτά όταν τοποθετούμε το χέρι μας πάνω από την καρδιά του παιδιού. Αυτά τα φυσήματα αλλάζουν ή παύουν να γίνονται αντιληπτά όταν το παιδί αλλάζει θέση. Καθώς το παιδί μεγαλώνει, το φύσημα συνήθως εξαφανίζεται. Δεν απαιτούνται περαιτέρω εξετάσεις ή θεραπεία για τα ακίνδυνα καρδιακά φυσήματα.

Μερικά φυσήματα δηλώνουν καρδιακό νόσημα;

Ναι. Μερικά φυσήματα προκαλούνται από κάποια ανωμαλία της καρδιάς. Πρόκειται για τα παθολογικά φυσήματα, τα οποία μπορούν να κατηγοριοποιηθούν βάσει της τοποθεσίας τους και της χρονικής στιγμής κατά την οποία εμφανίζονται. Ανάλογα με την ένταση του φυσήματος, το σημείο στο οποίο ακούγεται πιο δυνατά και τη στιγμή εμφάνισής του στον καρδιακό κύκλο, ο γιατρός υποπτεύεται συγκεκριμένες ανωμαλίες της καρδιάς.

Όταν οι κοιλίες αδειάζουν (συστολή), τα δυνατά φυσήματα, που δεν ηχούν σαν τα ακίνδυνα, δηλώνουν πρόβλημα είτε στις καρδιακές βαλβίδες είτε στα τοιχώματα που παρεμβάλλονται ανάμεσα στις δύο κοιλίες. Τα φυσήματα που ακούγονται όταν η καρδιά αδειάζει και οι κοιλίες γεμίζουν (διαστολικά), επίσης δηλώνουν ανωμαλία σε κάποια βαλβίδα.

Το συνεχές φύσημα ακούγεται και στη διαστολική και στη συστολική φάση και ο ήχος του διαφέρει από αυτόν του ακίνδυνου φυσήματος (τον φυσιολογικό ήχο του αίματος που κυκλοφορεί στις φλέβες). Προκύπτει όταν το αίμα ρέει σε ένα στένωμα της αορτής ή όταν ο αρτηριακός πόρος παραμένει ανοιχτός μετά τη γέννηση. Μερικές φορές, τα παθολογικά φυσήματα γίνονται αντιληπτά όταν τοποθετούμε την παλάμη μας στην αριστερή πλευρά του θώρακα. Δεν αλλάζουν και δεν εξαφανίζονται όταν το παιδί αλλάζει θέση.

Πώς αντιμετωπίζεται το καρδιακό φύσημα;

Τα ακίνδυνα φυσήματα δεν χρήζουν θεραπείας. Αν ο παιδίατρος δεν είναι βέβαιος σχετικά με τη φύση του φυσήματος, θα σας παραπέμψει σε καρδιολόγο. Τα παθολογικά φυσήματα χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης, προκειμένου να πραγματοποιηθεί η διάγνωση της υποβόσκουσας ανωμαλίας. Το παιδί θα πρέπει να κάνει ακτινογραφία θώρακα και ηλεκτροκαρδιογράφημα. Θα μετρηθεί η πίεσή του και στα δύο χέρια και πόδια, ώστε να διακριθούν τα ακίνδυνα φυσήματα από τα παθολογικά.

Αυτές οι εξετάσεις εξακριβώνουν το μέγεθος των αιθουσών της καρδιάς, το ρυθμό της καρδιάς και την ποσότητα του αίματος που φέρεται στους πνεύμονες και στο υπόλοιπο σώμα. Η καλύτερη μέθοδος εντοπισμού των αιτιών του φυσήματος είναι το ηχοκαρδιογράφημα. Αυτό το απλό, ανώδυνο και ασφαλές υπερηχογράφημα της καρδιάς επιτρέπει στο γιατρό να δει τις αίθουσες και τις βαλβίδες της καρδιάς.

Ανιχνεύει τυχόν ανωμαλίες στα τοιχώματα που παρεμβάλλονται μεταξύ των αιθουσών, ανωμαλίες των βαλβίδων και ανωμαλίες των αιμοφόρων αγγείων που συνδέονται άμεσα με την καρδιά. Η θεραπεία για το παθολογικό φύσημα εξαρτάται από τη διάγνωση (ανατρέξτε στην ενότητα Συγγενείς Καρδιοπάθειες). Παρότι κάποιες ανωμαλίες δεν χρήζουν άμεσης φαρμακοθεραπείας ή εγχείρησης, ενδέχεται να κριθεί αναγκαία η χορήγηση αντιβιοτικών πριν από ορισμένες χειρουργικές ή οδοντιατρικές επεμβάσεις (ανατρέξτε στην ενότητα Λοιμώδης Ενδοκαρδίτιδα).

Ορισμένα παθολογικά φυσήματα παρέρχονται καθώς το παιδί μεγαλώνει και αναπτύσσονται οι βαλβίδες και τα καρδιακά τοιχώματα. Η επανειλημμένη αξιολόγηση από τον καρδιολόγο θα καθορίσει την απαιτούμενη θεραπεία. Πάνω από το 50% των παιδιών έχουν καρδιακό φύσημα, αλλά κάτω από το 1% έχει κάποια συγγενή καρδιοπάθεια.